Powody, dla których małżonkowie decydują się na ustanowienie rozdzielności majątkowej, są różne. Przykładowo jeden z nich zakłada działalność gospodarczą i nie chce obciążać rodziny kredytami, albo ma złą historię kredytową. W rozdzielności majątkowej nie ma majątku wspólnego. Występują jedynie dwa odrębne majątki małżonków. Podział mienia małżonków może nastąpić w drodze umowy zawartej w formie aktu notarialnego i wyjątkowo, przez sąd.

Rozdzielność majątkowa – przepisy prawa wyróżniają dwa rodzaje rozdzielności, tj.

• umowną, kiedy między małżonkami istnieje zgoda co do zawarcia umowy oraz
• przymusową, która ustanowiona jest na mocy orzeczenia sądu. Zachodzi wówczas gdy jeden z małżonków nie zgadza się na zawarcie takiej umowy, a istnieją ważne powody do jej ustanowienia. Istotą rozdzielności jest powstanie dwóch majątków odrębnych i w rezultacie brak majątku wspólnego.

1. Umowna rozdzielność majątkowa może przybrać formę zwykłej lub tzw. rozdzielności z wyrównaniem dorobków. 

Umowa ustanawiająca rozdzielność majątkową może zostać zawarta w każdej chwili. Może to nastąpić zarówno przed zawarciem związku małżeńskiego, jak i podczas jego trwania. Wystarczy zgoda obojga małżonków, bo to do nich należy decyzja, że rozdzielność odpowiada ich potrzebom bardziej niż wspólność majątkowa. W umowie majątkowej powinny więc znaleźć się sformułowania, z których wynika wola małżonków ustanowienia rozdzielności.

Warto pamiętać, że umowna rozdzielność ustawowa nie działa wstecz. Obowiązuje od chwili jej zawarcia albo od późniejszego terminu oznaczonego w umowie. Rozdzielność nie jest zatem skuteczna co do wierzytelności powstałych przed zawarciem umowy. Natomiast w stosunku do wierzytelności powstałych po jej zawarciu jest skuteczna tylko wtedy, gdy wierzyciel wiedział o jej zawarciu i rodzaju umowy.

• Rozdzielność majątkowa ustanowiona przed zawarciem związku małżeńskiego – każdy małżonek zachowuje majątek nabyty przed podpisaniem umowy, jak również majątek nabyty po jej podpisaniu wchodzi w skład jego majątku osobistego. Każdy z małżonków może swobodnie tym majątkiem zarządzać, pomnażać go lub zaciągać zobowiązania bez zgody drugiego małżonka. Małżonek nie może w tej sytuacji ingerować w majątek osobisty drugiego małżonka. Niewątpliwie zawarcie intercyzy całkowicie wyłącza powstanie majątku wspólnego i tym samym nie mamy tu do czynienia z tzw. więzią gospodarczą między małżonkami, która stanowi jeden z fundamentów małżeństwa.
• Rozdzielność majątkowa ustanowiona w trakcie małżeństwa. Majątek wspólny, który małżonkowie posiadali do czasu zawarcia umowy przekształca się w tzw. współwłasność ułamkową, a udziały małżonków w tym majątku wchodzą do ich majątków osobistych. Umowa majątkowa małżeńska obowiązuje na przyszłość, czyli od momentu jej zawarcia i nie działa wstecz. Ponadto w zależności od woli stron, można ją rozwiązać lub zmienić. Rozwiązanie umowy powoduje, iż powstaje tzw. wspólność ustawowa.

2. Przymusowa rozdzielność majątkowa

Może być ustanowiona wyłącznie przez sąd i wyłącznie z ważnych powodów (art. 52 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Ustawodawca nie zdefiniował pojęcia „ważnych powodów”, pozostawiając je do sprecyzowania praktyce orzeczniczej. Na przestrzeni lat orzecznictwo wypracowało różne poglądy w tym zakresie. Przede wszystkim przyjmuje się, że „ważnymi powodami” uzasadniającymi żądanie ustanowienia rozdzielności majątkowej małżonków są:

• • długotrwała separacja faktyczna, ponieważ rozłąka małżonków połączona z niemożnością podejmowania wspólnych decyzji co do wspólnego majątku, może narazić rodzinę na poważny uszczerbek.
  • moralnie naganne zachowania jednego z małżonków przekładające się na stan materialny rodziny np. uzależnienie małżonka od alkoholu, narkotyków, hazard, trwonienie majątku lub zaciąganie nieuzasadnionych długów, które prowadzą do pokrzywdzenia drugiego małżonka oraz wspólnych dzieci.
  • potrzeba ochrony rodziny przed egzekucją. Stanowisko takie zaprezentował Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 października 1998 r. w sprawie I CRN 228/95 (LEX nr 35583) wskazując, że „zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie przyjmuje się, że dopuszczalne jest uznanie za ważny powód zniesienia (także z datą wsteczną) wspólności majątkowej małżeńskiej, faktu prowadzenia, a nawet samej możliwości prowadzenia egzekucji z majątku wspólnego, jeżeli przemawia za tym dobro rodziny lub dobro współmałżonka dłużnika.”

Wskazuje się przy tym, że co do zasady niepowodzenia w prowadzeniu działalności gospodarczej nie mogą być uznane za „ważny powód” ustanowienia rozdzielności majątkowej małżonków, choć wyjątkowo jest to dopuszczalne.

Z żądaniem ustanowienia takiej rozdzielności może wystąpić małżonek składając do sądu odpowiednie pismo zawierające uzasadnienie swojego stanowiska, które dodatkowo musi być poparte dowodami takimi jak: dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych.

Rozdzielność majątkowa powstaje także z mocy prawa

Są takie sytuacje przewidziane przez polskie prawo, kiedy rozdzielność następuje w momencie:

• ubezwłasnowolnienia całkowitego lub częściowego jednego z małżonków,
• orzeczenia separacji (ustaje z chwilą zniesienia separacji) lub
• ogłoszenia upadłości jednego z małżonków.

Adwokat Agnieszka Cisowska – Chruścicka

Od 2007 roku skutecznie udziela pomocy m.in. w zakresie prawa cywilnego (np. rozdzielność majątkowa) i prawa rodzinnego np. rozwód, alimenty, opieka nad dziećmi. Rozumie, że to sprawy wymagające szczególnej delikatności, ale również podejmowania stanowczych kroków prawnych. Wrocław, Opole, Kluczbork ☎ 783 670 348