Dowód osobisty, to dokument pozwalający potwierdzić tożsamość oraz polskie obywatelstwo. Każdy pełnoletni obywatel Polski musi posiadać dokument tożsamości, jakim jest dowód osobisty. Szczegółowe regulacje w przedmiocie wydawania dowodów osobistych zawarto w ustawie z dnia 6 sierpnia 2010 roku o dowodach osobistych. Czy robienie ksero dowodu osobistego w różnych sytuacjach jest legalne? Co nam grozi, gdy ksero dowodu zostanie zrobione i wykorzystane przez osobę ze złymi intencjami?

Nikt nie ma prawa żądać od nas przekazania w zastaw dowodu osobistego czy innego dokumentu tożsamości – robienie ksero dowodu osobistego także jest nielegalne. Dalej wyjaśnię, że wyjątkowo mogą robić to tylko banki. Przepisy ustawy stanowią komu i w jakich przypadkach jest wydawany dowód, określają skutki jego nieważności oraz konsekwencje karne dla osób uchylających się od obowiązku posiadania lub wymiany dowodu osobistego oraz osób zatrzymujących bez podstawy prawnej cudzy dowód osobisty, a nawet jego ksero.

Do dokumentów zawierających dane osobowe oprócz dowodu osobistego zaliczamy m.in.

• prawo jazdy,
• paszport,
• legitymację studencką,
• legitymację wojskową.

Zawarte w tych dokumentach dane mogą stać się łupem przestępców, bowiem wiele codziennych, zwykłych czynności, takich jak wizyta w banku, hotelu, pensjonacie, a nawet bibliotece może dawać możliwość pozyskania naszych danych osobowych i wykorzystania ich w celu wyłudzenia pożyczki lub kredytu.

Ksero dowodu osobistego lub innych dokumentów tożsamości a telekomy i hotele

Zawierając umowę o świadczenie usług telekomunikacyjnych, czy korzystając z noclegu hotelowego jesteśmy proszeni o udostępnienie dokumentu tożsamości. Większość z nas, bez zastanowienia wyciąga dokument i wręcza obsługującej nas osobie, która wykonuje ksero dowodu.

Czy robienie ksero dowodu osobistego przez telekomy i hotele jest zgodne z prawem?

Sprawą zajął się Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych i ustalił, że firmy telekomunikacyjne w większości przypadków uzależniły zawarcie umowy od przekazania kopii dowodu osobistego lub innego dokumentu określającego tożsamość oraz wyrażenia zgody na przetwarzanie danych osobowych zawartych w tych dokumentach.

GIODO zakwestionował prawo wykonywania przez firmy telekomunikacyjne ksero dowodu, uznając tą praktykę za niezgodną z prawem.

Wskazał, że przepisy ustawy prawo telekomunikacyjne regulują, że dla zawarcia umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych przedsiębiorca telekomunikacyjny bez zgody klienta może przetwarzać takie dane osobowe jak nazwiska i imiona, imiona rodziców, miejsce i data urodzenia, adres zamieszkania oraz adres do korespondencji, nr PESEL, nazwa, nr i seria dokumentu tożsamości, a w przypadku cudzoziemca nr paszportu lub karty pobytu.

W katalogu tym nie ma takich danych jak: wizerunek, wzrost, kolor oczu, adres zameldowania, nr prawa jazdy, kategorie prawa jazdy, data jego wydania i data ważności.

Z uwagi na powyższe, GIODO wydał decyzje (DIS.DEC-170/16/14463 oraz DIS/DEC – 622/15/67982), w których nakazał usunięcie uchybień w procesie przetwarzania danych osobowych i zaprzestania pozyskiwania danych zawartych w kserokopiach dowodów osobistych, w przypadku braku dobrowolnie wyrażonej zgody klienta. Stanowisko GIODO podtrzymał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, rozpoznający skargi przedsiębiorców telekomunikacyjnych na niniejsze decyzje.

GIODO wypowiedział się również w kwestii kopiowania dokumentów tożsamości przez hotele, pensjonaty oraz inne obiekty rekreacyjne i wyjaśnił, że podmioty, które kopiują dokumenty tożsamości, gromadzą zbyt dużo danych, które nie są potrzebne do skorzystania ze świadczonych przez nie usług.

Ośrodki, w których wynajmujemy pokój, mają prawo pozyskać tylko te dane, które ułatwią zidentyfikowanie gościa i są konieczne do wykonania świadczenia i wystawienia rachunku, nie mogą one kserować dokumentów tożsamości ( w tym ksero dowodu osobistego), spisywać z nich wszystkich danych, a także przetwarzać danych osobowych, jeśli nie wyrazimy na to zgody – tak mówią przepisy ustawy o ochronie danych osobowych.

Hotele oraz inni przedsiębiorcy, którzy pozyskują dane osobowe, stają się ich administratorem, zatem muszą przestrzegać zapisów wyżej wskazanej ustawy, a za jej nieprzestrzeganie grożą im konsekwencje karne.

Ksero dowodu a banki

Ksero dowodu, to często stosowana praktyka w wielu oddziałach polskich banków. Jeżeli chcemy zaciągnąć pożyczkę lub kredyt, otworzyć rachunek lub linię kredytową od razu zostajemy poproszeni o dowód osobisty, który zostaje skopiowany lub zeskanowany przez pracownika banku.

Niektóre oddziały banków traktują skopiowanie dokumentu tożsamości (w tym ksero dowodu), jako wymóg i odmawiają zawarcia umowy w przypadku, gdy zgody na kopiowanie dokumentu nie otrzymają.

Większość banków uważa, że ma prawo do ksero dowodu (kserować dokumenty tożsamości) swoich klientów na podstawie zapisu art. 112b prawa bankowego oraz orzecznictwa sądów administracyjnych (min. wyrok Sądu Administracyjnego z dnia 19 grudnia 2001 roku sygn. akt II SA 2869/2000) dodając, że jest to jedynie kwestia techniczna, a każdy skopiowany dokument objęty jest tajemnicą bankową, której złamanie grozi odpowiedzialnością karną.

Pomimo, że cytowany powyżej przepis przyznaje bankowcom szerokie uprawnienia, to GIODO proponuje poddanie sprawy dogłębnej analizie i podjęcie w najbliższym czasie dyskusji w kwestii zmiany ustawy, tak aby w większym stopniu chroniła ona klientów banków oraz innych instytucji finansowych przed zagrożeniem jakim jest kradzież tożsamości.

Jak chronić swoje prawa? Ksero dowodu a obiekty hotelowe, banki, operatorzy telekomunikacyjni, wypożyczalnie sprzętu. 

 Jeżeli wyraziliśmy zgodę na wykonanie ksero dowodu przez pracownika banku powinniśmy zadbać o to by:

• ksero dowodu zostało wykonane w naszej obecności,
• skserowany został tylko jeden egzemplarz dokumentu,
• na każdej stronie skopiowanej kartki zapisana została wyraźnym drukiem data sporządzenia kopii oraz adnotacja dla jakich celów kopię wykonano i przez jaką instytucję.

W przypadku, gdy osoba nas obsługująca, odmówi wykonania powyższych czynności, powinno zaświecić się nam czerwone światełko, bowiem mogła mieć miejsce próba wyłudzenia naszych danych osobowych. W tej sytuacji należy zażądać rozmowy z dyrektorem oddziału oraz powiadomić policję.

Natomiast inne niż banki instytucje (hotele, ośrodki wypoczynkowe, wypożyczalnie sprzętu, biblioteki) w ogóle nie mają prawa robienia ksero dowodu i żadnych innych dokumentów tożsamości.

Najczęstsze przypadki, w których dochodzi do utraty naszej tożsamości:

• pozyskanie danych za pomocą technik komputerowych (programów szpiegowskich, wirusów, koni trojańskich, wysyłanie wiadomości w imieniu banku z prośbą o aktualizacje hasła do konta internetowego),
• wyłudzenie danych poprzez pozorne działania (fikcyjne oferty pracy, aukcje charytatywne, konkursy),
• fotograficzne utrwalenie danych z „podejrzanych” dokumentów i kart płatniczych,
• sprzedaż danych przez nieuczciwe osoby prowadzące bazy danych,
• przejęcie cudzych kont internetowych i profili na portalach społecznościowych,
• usługi sms premium.

Ksero dowodu przez osoby nieupoważnione lub uzyskanie dokumentu tożsamości bez naszej zgody może skutkować:

• zaciągnięciem kredytów i pożyczek,
• zawarciem umowy zakupu na raty,
• nawiązaniem umowy abonamentowej z operatorem telekomunikacyjnym,
• wynajęciem mieszkania lub pokoju hotelowego w celu dokonania kradzieży jego wyposażenia,
• wynajęciem samochodu lub innego sprzętu w celu jego kradzieży,
• założeniem działalności gospodarczej i wyłudzeniem np. zwrotu podatku,
• podrobieniem dowodu osobistego w celu użycia go do dokonania dalszych wyłudzeń,
• założeniem fałszywego konta internetowego.

Co zrobić w przypadku kradzieży lub zgubienia dowodu osobistego lub innego dokumentu tożsamości?

W takim przypadku należy koniecznie:

1. zgłosić utratę dokumentu na Policji oraz w urzędzie, który go wydał,
2. zastrzec dowód osobisty, poprzez skorzystanie z opcji zastrzegania dokumentów, dostępnej na stronie internetowej www.bik.pl (informacja o zastrzeżeniu dokumentu trafia do wszystkich banków oraz instytucji finansowych udzielających pożyczek i korzystających z zasobów BIK, co zabezpiecza przed wyłudzeniem kredytu na nasze dane),
3. zawiadomić bank, w którym posiadamy rachunek o utracie dokumentu tożsamości (wówczas nastąpi rejestracja jego utraty w Systemie Dokumentów Zastrzeżonych prowadzonym przez Związek Banków Polskich i wszystkie banki, instytucje finansowe, firmy telekomunikacyjne oraz Poczta Polska dostają informację o wyłączeniu dokumentu z obiegu).

Skutki prawne posiadania cudzego dowodu osobistego.

Zgodnie z art. 275 kodeksu karnego – karze grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 podlega ten, kto

• posługuje się dokumentem stwierdzającym tożsamość innej osoby albo jej prawa majątkowe,
• kradnie lub przywłaszcza sobie taki dokument,
• bezprawnie przewozi, przenosi lub przesyła za granicę dokument stwierdzający tożsamość innej osoby albo jej prawa majątkowe.

W przypadku, gdy osoba, która ukradła lub przywłaszczyła sobie cudzy dokument stwierdzający tożsamość, sprzeda go innej osobie, podlega karze grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 (art. 274 kk).

Z kolei żądanie zastawu dowodu osobistego stanowi wykroczenie z ustawy o dowodach osobistych z dnia 6 sierpnia 2010r. zagrożone karą ograniczenia wolności albo grzywną. Zgodnie bowiem z art 79 ustawy kto:
1) uchyla się od obowiązku posiadania lub wymiany dowodu osobistego,
2) zatrzymuje bez podstawy prawnej cudzy dowód osobisty,
3) nie zwraca dowodu osobistego w razie utraty obywatelstwa polskiego, podlega karze ograniczenia wolności albo karze grzywny.

Adwokat Agnieszka Cisowska – Chruścicka

Od 2007 roku skutecznie udziela pomocy m.in. w zakresie prawa cywilnego, rodzinnego, spraw z prawa karnego i karnego skarbowego np. reprezentując strony poszkodowane w skutek kradzieży ich tożsamości, m.in. poprzez ksero dowodu przez osoby nieuprawnione. Rozumie, że to sprawy wymagające szczególnej delikatności, ale również podejmowania stanowczych kroków prawnych. ☎ 783 670 348