Spadkobiercy wyłączeni od dziedziczenia na mocy testamentu, którzy nie zgadzają się z ostatnią wolą zmarłego, zwracają się do mnie zwykle z pytaniem: „Jak podważyć testament”, czy „podważenie testamentu jest możliwe?”.

Podważenie testamentu jest możliwe. Jednakże popularne zwroty: „jak podważyć testament?” i „podważenie testamentu” nie funkcjonują w terminologii prawniczej. Każdy, kto nie zgadza się z zapisami testamentu lub ma informacje, co do jego ważności, może próbować unieważnić testament na drodze postępowania sądowego. Sprawy o unieważnienie testamentu są zazwyczaj skomplikowane, a udowodnienie powyższych powodów bywa karkołomne, aczkolwiek nie niemożliwe. W tego typu sprawach profesjonalna pomoc adwokata jest wysoce wskazana.

Wszystkie testamenty mają jednakową moc sprawczą

Obowiązujące prawo daje spadkodawcy możliwość sporządzenia testamentu, w jednej z trzech form jako np.:

• testament własnoręczny
• testament w formie aktu notarialnego
• testament alograficzny (ustne oświadczenie woli złożone wobec wójta, burmistrza, starosty, kierownika urzędu stanu cywilnego, marszałka województwa).

Każdy z testamentów ma taką sama moc prawną. Dlatego, testament sporządzony własnoręcznie w domu jest tak samo ważny ja ten spisany przez notariusza.

Podważenie testamentu

Polskie przepisy prawne dają możliwość podważenia ostatniej woli spadkodawcy zamieszczonej w testamencie. Każda osoba zainteresowana wynikiem postępowania może podnieść zarzut nieważności testamentu.

Jeżeli spadkodawca w testamencie do spadku powołał osobę trzecią pomijając swych spadkobierców ustawowych (np. małżonka, dzieci) mogą oni kwestionować ważność zapisu, przedstawiając wiarygodne i mocne dowody, na poparcie twierdzeń, że testament dotknięty jest wadą.

Podważenie testamentu. Jak podważyć testament?

Testament można próbować unieważnić na dwa sposoby:

1. w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku
2. w odrębnym postępowaniu – gdy o nabyciu spadku lub wadzie testamentu osoby zainteresowane dowiedziały się późnej.

Każdy ze sposobów opisuję poniżej wg danego numeru.

1. Podważenie testamentu. Jak podważyć testament w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku

W toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku sąd z urzędu bada ważność testamentu na podstawie, którego ma dojść do dziedziczenia. Wówczas, każda osoba zainteresowana w sprawie, może podnieść zarzut nieważności testamentu. Jednocześnie wskazując podstawy nieważności oraz przedstawiając stosowne dowody. Mogą to być zeznania świadków, korespondencja, dokumentacja medyczna.

Testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony:

a) W stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli.

Oświadczenie woli jest świadome, jeśli w czasie sporządzania testamentu, testator nie cierpiał na żadne zaburzenia świadomości, jasno i wyraźnie zdawał sobie sprawę z treści jakom zamieszcza w dokumencie.

Natomiast oświadczenie jest swobodne, jeśli testator nie kierował się motywami intelektualnymi lub pobudkami uczuciowymi, przybierającymi charakter chorobowy oraz nie pozostawał pod dominującym wpływem sugestii innej osoby, przez co zachowywał wewnętrzne poczucie swobody kierowania sobą.

Brak swobody może wystąpić w wyniku ciężkiej choroby, tak wyczerpującej, że spadkodawca nie jest w stanie obronić się przed naciskami zewnętrznymi i przeciwstawić się im, w tym osobom bez opieki których nie dałby sobie rady i nie mógłby funkcjonować.

W celu ustalenia stanu świadomości spadkodawcy, w chwili sporządzenia testamentu, co do zasady przeprowadza się dowód z opinii biegłego. Przydatnym wówczas są dowody z zeznań świadków – osób z najbliższego otoczenia testatora oraz dokumentacja medyczna.

b) Pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści.

Błąd:

• oznacza mylne, niewłaściwe wyobrażenie testatora o rzeczywistym stanie i przebiegu spraw dla niego istotnych lub braku takiego wyobrażenia.
• może dotyczyć stanu faktycznego osoby sporządzającej testament, osób mu bliskich, spadkobierców, okoliczności w jakich sporządzany jest testament oraz pobudek jakimi się spadkodawca kieruje. Przykładowo, spadkodawca do całego spadku powołuje osobę, którą błędnie uważa za swoje biologiczne dziecko.

c) Pod wpływem groźby.

Groźba ma miejsce wówczas, gdy jedna osoba, chcąc wymusić na innej (testatorze) złożenie oświadczenia woli konkretnej treści, wypowiada wobec niej słowa wywołujące u niej stan obawy.

Groźba może być kierowana bezpośrednio do spadkodawcy lub innej bliskiej mu osoby.

Również forma testamentu może spowodować jego nieważność.

Opinia biegłych sądowych a podważenie testamentu

Kiedy, w postępowaniu o stwierdzenie nieważności testamentu podnoszony jest zarzut braku świadomości testatora, czy to z powodu choroby, czy zaawansowanego wieku, rozstrzygnięcie wymaga zastosowania specjalistycznej wiedzy. Sąd zarządza wówczas przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego, do oceny psychicznej zdolności testatora.

Szczególnym utrudnieniem dla wydania opinii jest fakt, że jest ona wydawana najczęściej po śmierci spadkodawcy. Przez co biegły nie ma możliwości samodzielnego zbadania testatora. Jego opinia oparta jest jedynie na materiale dowodowym znajdującym się w aktach sprawy. Jednak biegły ma możliwość wnioskowania o uzupełnienie akt sprawy o istotne dla wydania ekspertyzy dowody.

Przy wydaniu opinii analizie biegłego poddawane są:

• dokumentacja medyczna, która stanowi mocne źródło wiarygodnych informacji. Historia choroby, dynamika jej rozwoju, przyjmowane leki, przebyte zabiegi i operacje, sekcja zwłok, wszystko ma znaczenie dla wydania wiążącej w sprawie opinii.
• zeznania stron i świadków, które nie podlegają ocenie biegłego sądowego, jednak nie mogą być przez niego pominięte. Zadaniem biegłego jest przedstawienie w opinii, które zeznania świadków korespondują ze zgromadzoną dokumentacją medyczną, a które są z nią sprzeczne i z czym te sprzeczności mogą się wiązać.
• sam testament sporządzony przez zmarłego. Biegły ocenia przede wszystkim jego treść pod kątem językowym, zwracając uwagę na poziom wykształcenia spadkodawcy, użyte słownictwo, charakter pismo, przekreślenia, pomyłki, dopiski.

W przypadku, gdy w aktach sprawy znajdują się historie choroby, karty informacyjne leczenia szpitalnego, zaświadczenie lekarzy różnych specjalności sąd może zlecić opracowanie opinii kompleksowej, z udziałem specjalistów z różnych dziedzin medycyny np. lekarza neurologa, onkologa, geriatry, psychiatry.

Do oceny, czy świadomość testatora w chwili sporządzania testamentu była w pełni zachowana, czy też ograniczona najbardziej kompetentny – jest specjalista z zakresu psychiatrii.

2. Podważenie testamentu – Jak podważyć testament po zakończeniu postępowania o nabyciu spadku

Prawomocnie zakończona sprawa o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłym na podstawie testamentu nie zamyka drogi do późniejszego podważenia ważności testamentu. Każdy zainteresowany może złożyć do sądu wniosek o zmianę wydanego orzeczenia i stwierdzenie nabycia spadku na podstawie innego testamentu lub na podstawie ustawy. Wnioskodawca zobowiązany jest wówczas przedstawić dowody uzasadniającego żądanie zmiany postanowienia.

Przesłanką zmiany prawomocnego orzeczenia może być nieujawniony w poprzednim postępowaniu testament, o którym sąd nie wiedział wydając postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku lub umowa o zrzeczenie się dziedziczenia przez spadkobiercę ustawowego.

Udowodnienie nieważności testamentu w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku, rodzi skutek taki, że sąd stwierdza nabycie spadku z pominięciem nieważnego testamentu, a więc na podstawie ustawy lub na podstawie testamentu innego, którego nieważności nie udowodniono.

Podsumowując:

Spadkobierca, powołany do dziedziczenia w testamencie, może dziedziczyć spadek po zmarłym pod warunkiem, że testament jest ważny, niesfałszowany, a jego sporządzenie nie nastąpiło pod wpływem błędu czy groźby. W sytuacji, gdy dojdzie do ustalenia przez sąd, że testament jest nieważny, wówczas do spadku powołani są spadkobiercy ustawowi lub osoby wskazane w innym ważnym testamencie.

Dlatego, jeśli masz wątpliwości co do treści i ważności testamentu sporządzonego przez bliską Ci osobę, skonsultuj się z adwokatem, który podpowie, czy podważenie testamentu jest możliwe, jak podważyć testament i jakie kroki w tym celu podjąć.

Adwokat Agnieszka Cisowska – Chruścicka

Od 2007 roku skutecznie udziela pomocy m.in. w zakresie prawa rodzinnego, cywilnego (np. spadek, zachowek, rozdzielność majątkowa / podział majątku). Podpowiada jak poprawnie napisać testament. Odpowiada na pytania czy podważenie testamentu jest możliwe, jak podważyć testament i jakie kroki w tym celu podjąć. Rozumie, że to sprawy wymagające szczególnej delikatności, ale również podejmowania stanowczych kroków prawnych. ☎ 783 670 348