19 stycznia 2018 r. weszła w życie nowelizacja Kodeksu karnego. Obrona konieczna ma rozszerzone granice. Zgodnie z nowym stanem prawnym, obywatel, który odeprze atak na swoje domostwo, przekraczając granice obrony koniecznej, nie będzie odpowiadał karnie.

Obrona konieczna to odpieranie zamachu, który jest:

• bezprawny,
• rzeczywisty,
• bezpośredni.

Należy podkreślić, że obrona konieczna powinna wpisywać się w kryteria konieczności i być współmierna do niebezpieczeństwa zamachu.

Zamachem w rozumieniu polskiego prawa karnego będzie każde zachowanie człowieka, godzące w prawne, chronione dobro. Trzeba nadmienić, że ustawodawca w sposób uprzywilejowany traktuje osobą atakowaną. Oznacza to ni mniej, ni więcej, że ofiara może podjąć się obrony, nawet jeśli ma możliwość uniknięcia niebezpieczeństwa, na przykład uciekając z miejsca zdarzenia, ukrywając się czy wzywając pomoc.

Obrona konieczna – konsekwencje przekroczenia granic obrony koniecznej

Nie ma wątpliwości, że w sytuacji, w której musimy się bronić przed cudzym działaniem, nierzadko trudno jest utrzymać nerwy na wodzy. Wiele osób przestaje myśleć racjonalnie i w konsekwencji podejmuje działania podyktowane emocjami, przerażeniem.

Sąd może nadzwyczajnie złagodzić karę, a nawet odstąpić od jej wymierzenia, jeżeli dojdzie do przekroczenia granic obrony koniecznej, czyli na przykład:

• gdy ofiara wybrała sposób obrony, który w świetle okoliczności był zbyt dolegliwy dla sprawcy,
• w razie dokonania obrony przedwczesnej lub spóźnionej.

Na dodatek, jeżeli przekroczenie granic obrony koniecznej miało miejsce pod wpływem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych okolicznościami zamachu – osoba, która atak odpierała, nie będzie podlegać karze.

Obrona konieczna a zasada „Mój dom – moja twierdza” w polskim prawie

Nowelizacja wprowadziła do Kodeksu karnego kolejną podstawę do niepodlegania karze – chodzi o sytuacje, w których atak dotyczy domostwa i dochodzi do przekroczenia granic obrony koniecznej. W konsekwencji, jeżeli sprawca wedrze się na nasze podwórko czy do naszego domu lub dokona zamachu po naruszeniu miru domowego, strach, wzburzenie nie będą kryteriami, do których ustalenia zobligowane będą organy procesowe. Innymi słowy stan emocjonalny obywatela, który się broni we własnym domu, nie będzie musiał być poddawany ocenie. Taki obywatel nie poniesie kary.

Stwierdzenie czy osoba odpierająca atak działała pod wpływem strachu lub wzburzenia, będzie konieczne dopiero, gdy dojdzie od rażącego przekroczenia granic obrony koniecznej.

Zgodnie z nowym przepisem KK (art. 25 § 2a) , nie podlega karze, kto przekracza granice obrony koniecznej, odpierając zamach polegający na wdarciu się do mieszkania, lokalu, domu albo ogrodzonego terenu przylegającego do mieszkania, lokalu, domu lub odpierając zamach poprzedzony wdarciem się do tych miejsc, chyba że przekroczenie granic obrony koniecznej było rażące.

Nowa regulacja dodatkowo i istotnie zwiększa ochronę każdego obywatela przed ewentualnymi prawnymi konsekwencjami działań podejmowanych w ramach odpierania bezprawnego ataku na mir domowy. W założeniu ustawodawcy zmniejszeniu ulec ma liczba procesów sądowych dotyczących tej materii. Od teraz organy ścigania mają możliwość umorzenia sprawy jeszcze w ramach postępowania przygotowawczego – co pozwoli uniknąć zbędnych procesów sądowych. Na decyzję prokuratorską w sprawie umorzenia w tym zakresie można złożyć zażalenie do sądu.

Obrona konieczna jako prawo do obrony przed bezprawnym zamachem jest jednym z podstawowych praw człowieka. Pozostaje tylko pytanie, czy obrona konieczna w nowym brzmieniu nie będzie nadużywana.

Adwokat Agnieszka Cisowska – Chruścicka

Od 2007 roku skutecznie udziela pomocy m.in. w zakresie spraw z prawa karnego i karnego skarbowego (np. reprezentując strony gdy miała miejsce obrona konieczna). Rozumie, że to sprawy wymagające szczególnej delikatności, ale również podejmowania stanowczych kroków prawnych. ☎ 783 670 348