Przeszukanie mieszkania – policja posiada szereg uprawnień, by móc skutecznie zwalczać przestępczość. I tak popularny w filmach sensacyjnych zwrot: „Pokażcie nakaz” nie sprawdza się w polskiej rzeczywistości. Policjanci mogą przeprowadzić przeszukanie mieszkania bez posiadania nakazu, wystarczy im legitymacja służbowa lub pozwolenie przełożonego.

Przeszukanie mieszkania przeprowadza zazwyczaj Policja, Prokurator lub inny uprawniony organ. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że wbrew powszechnemu mniemaniu Policja, aby dokonać przeszukania wcale nie potrzebuje tzw. “nakazu prokuratora”. Przeszukanie mieszkania dokonane przez Policję bez postanowienia prokuratora lub sądu powinno być zatwierdzone przez Prokuratora bądź Sędziego, w terminie 7 dni od daty czynności.

Przeszukanie obejmuje pomieszczenia i inne miejsca, jeżeli istnieją uzasadnione podstawy do przypuszczenia, że osoba podejrzana lub rzeczy mogące stanowić dowody w sprawie tam się znajdują.

Na mocy art. 236a kpk przeszukanie może obejmować również urządzenia zawierające dane informatyczne lub systemy informatyczne, w zakresie danych tam przechowywanych oraz inne nośniki danych.

Postanowienia prokuratora

Prokurator zlecając przeprowadzenie przeszukania wydaje postanowienie, które winno wskazywać:

• jakie miejsca bądź osoby mają zostać przeszukane,
• jakich przedmiotów znalezienie jest celem przeszukania oraz
• określać organ jaki prokurator upoważnia do przeprowadzenia przeszukania.

Przeszukanie mieszkania na mocy postanowienia prokuratora ma zazwyczaj miejsce wówczas, gdy w danej sprawie prowadzone jest już postępowanie, z którego wynika, że istotne dowody przestępstwa mogą znajdować się w tym konkretnym miejscu.

Przeszukanie mieszkania „na blachę”

To sytuacja, gdy przeszukanie mieszkania zostaje przeprowadzone przez Policję, zaraz po ujawnieniu zdarzenia. Funkcjonariusze policji, by nie tracić cennego czasu, w którym może dojść do utraty ważnych dla sprawy dowodów, dokonują czynności przeszukania na podstawie nakazu wydanego przez Komendanta Komisariatu lub jedynie na podstawie legitymacji służbowej.

Takie przeszukanie mieszkania przez Policję może mieć miejsce jedynie w sytuacjach niecierpiących zwłoki.

Co jeśli odmówi się wpuszczenia Policji do mieszkania?

W związku z powyższym odmowa wpuszczenia funkcjonariuszy Policji niedysponujących postanowieniem prokuratora do pomieszczenia celem jego przeszukania, może zostać potraktowana jako utrudnianie prowadzonego postępowania.

Potwierdzenie przeszukania mieszkania

Przeszukanie mieszkania dokonane przez Policję bez postanowienia prokuratora lub sądu winno być zatwierdzone przez prokuratora bądź sędziego. Postanowienie w przedmiocie zatwierdzenia, powinno być doręczone osobie, u której dokonano przeszukania, w terminie 7 dni od daty czynności. Z przeszukania organ dokonujący czynności sporządza protokół, w którym oznacza sprawę, z którą przeszukanie mieszkania ma związek, podaje godzinę rozpoczęcia przeszukania oraz godzinę zakończenia, precyzyjną liczbę zatrzymanych rzeczy oraz ich opis. Ponadto w protokole zamieszcza się wzmiankę o braku wydanego przez prokuraturę lub sąd polecenia przeszukania oraz informację, iż osoba, u której dokonano przeszukania została pouczona o braku postanowienia.

Postanowienie w przedmiocie zatwierdzenia czynności osoba, u której dokonano przeszukania otrzyma jedynie na wniosek. Chęć otrzymania potwierdzenia należy zatem koniecznie zgłosić do protokołu przeszukania.

Podejmując decyzję w przedmiocie przeszukania, Prokurator ustala, czy dokonanie tych czynności jedynie na podstawie nakazu Komendanta lub legitymacji służbowej było uzasadnione oraz czy polecenie prokuratora nie mogło być wydane oraz czy przeszukanie mieszkania zostało przeprowadzone i udokumentowane zgodnie z obowiązującymi przepisami.

5 Zasad i ograniczeń instytucji przeszukania

Z przeszukaniem wiążą się jednak również pewne zasady i ograniczenia.

1. Przeszukania zamieszkałych pomieszczeń można dokonać w porze nocnej tylko w wypadkach niecierpiących zwłoki, czyli generalnie powinno się dokonywać go w ciągu dnia. Za porę nocną uważa się czas od godziny 22 do godziny 6.
2. Jeśli przeszukanie dotyczy osoby i jej odzieży, np. celem odnalezienia jakiegoś nośnika danych elektronicznych, przeszukania na niej powinna dokonywać w miarę możności osoba tej samej płci.
3. Osobę, u której ma nastąpić przeszukanie, należy przed rozpoczęciem czynności zawiadomić o jej celu i wezwać do wydania poszukiwanych przedmiotów.
4. Osoba ta może być obecna podczas przeszukania. Ponadto może być obecna osoba wskazana przez tego, u kogo dokonuje się przeszukania, jeżeli nie uniemożliwia to przeszukania albo nie utrudnia go w istotny sposób.
5. Przeszukanie mieszkania lub zatrzymanie rzeczy powinno być dokonane zgodnie z celem tej czynności, z zachowaniem umiaru i poszanowania godności osób, których ta czynność dotyczy oraz bez wyrządzania niepotrzebnych szkód i dolegliwości.

Czy można „zasłonić się” np. tajemnicą zawodową?

Osoba, u której dokonuje się przeszukania, ma prawo do żądania ochrony pism osobistych lub objętych tajemnicą zawodową. Jeżeli osoba, u której dokonano zatrzymania rzeczy lub u której przeprowadza się przeszukanie mieszkania, oświadczy, że wydane lub znalezione przy przeszukaniu pismo lub inny dokument zawiera informacje niejawne lub wiadomości objęte tajemnicą zawodową lub inną tajemnicą prawnie chronioną albo ma charakter osobisty, organ przeprowadzający czynność przekazuje niezwłocznie pismo lub inny dokument bez jego odczytania prokuratorowi lub sądowi w opieczętowanym opakowaniu. Tryb ten nie obowiązuje jednak w stosunku do pism lub innych dokumentów, które zawierają informacje niejawne o klauzuli „zastrzeżone” lub „poufne” albo dotyczą tajemnicy zawodowej lub innej tajemnicy prawnie chronionej, jeżeli ich posiadaczem jest osoba podejrzana o popełnienie przestępstwa, i do pism lub innych dokumentów o charakterze osobistym, których jest ona posiadaczem, autorem lub adresatem.

Zakazy oraz ograniczenia obowiązujące przy przesłuchaniu świadków stosuje się odpowiednio do dokumentów, które zawierają informację niejawne lub inne wiadomości związane z tajemnicą zawodową, tajemnicą prawnie chronioną lub mającą charakter osobisty.

Policja może ukarać karą pieniężną lub karą aresztu osobę, która po pouczeniu o odpowiedzialności karnej odmawia ujawnienia jakichś danych.

Jednakże prawo przewiduje brak odpowiedzialności za nieujawnienie pewnych informacji np. hasła do pliku czy komputera w sytuacji, gdy:

• Jeśli występujemy w roli oskarżonego lub podejrzanego, wtedy nie musimy zeznawać i nie mamy obowiązku dostarczania dowodów na swoją niekorzyść.
• Jako świadek możemy uchylić się od odpowiedzi na pytanie, jeżeli udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić nas lub osobę dla nas najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo.
• Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy służbowej lub tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji mogą odmówić zeznań co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, chyba że sąd lub prokurator zwolni te osoby od obowiązku zachowania tajemnicy.

Adwokat Agnieszka Cisowska – Chruścicka

Od 2007 roku skutecznie udziela pomocy m.in. w zakresie spraw z prawa karnego i karnego skarbowego (np. reprezentując strony gdy miało miejsce przeszukanie mieszkania). Rozumie, że to sprawy wymagające szczególnej delikatności, ale również podejmowania stanowczych kroków prawnych. Wrocław, Opole, Kluczbork ☎ 783 670 348