Rozwód – 10 ważnych porad adwokata przed złożeniem pozwu o rozwód

Rozwód – zdaniem psychologów – jest drugim z najbardziej stresujących i emocjonujących przeżyć, których możemy doświadczyć. W skali tzw. stresorów wyprzedza go jedynie śmierć bliskiej osoby. Postaram się „oswoić” Państwa z tym zagadnieniem, wyjaśniając w sposób praktyczny czym jest rozwód i jak przebiega postępowanie rozwodowe. 

Wskutek orzeczenia rozwodu małżeństwo ustaje w sposób definitywny, czyli po rozwodzie dotychczasowi małżonkowie stają się osobami stanu wolnego. Oznacza to, że ustają wynikające z małżeństwa prawa i obowiązki, ustaje małżeński ustrój majątkowy (czyli wspólność małżeńska), a rozwiedzeni małżonkowie nie należą do kręgu spadkobierców ustawowych. 

1. Rozwód a właściwość sądu – gdzie złożyć pozew

Sprawy o rozwód rozpoznaje zawsze sąd okręgowy, a o jego właściwości – zgodnie z art. 41 kodeksu postępowania cywilnego – decyduje ostatnie wspólne miejsce zamieszkania małżonków, jeśli przynajmniej jedno z nich nadal w okręgu tego sądu ma miejsce pobytu lub miejsce zamieszkania. Jeżeli taka sytuacja nie występuje, wówczas o właściwości sądu zadecyduje miejsce zamieszkania strony pozwanej, a jeśli i to jest niemożliwe – strony powodowej. 

2. Rozwód – warunki konieczne do jego orzeczenia

 Kwestie związane z rozwodem regulują przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (art. 56 i następne), a tzw. przesłanką pozytywną, czyli warunkiem  do orzeczenia rozwodu, jest zupełny i trwały rozkład pożycia. 

W postępowaniu rozwodowym konieczne jest więc ustalenie, że więzi małżeńskie (duchowa, fizyczna i gospodarcza) wygasły. 

Brak tak rozumianej wspólnoty małżeńskiej, czyli ustanie wspólnego życia, świadczy o tym, że rozkład jest zupełny. Trwałość rozkładu natomiast oznacza, że powrót do wspólnego pożycia małżonków już nie nastąpi. Zgodnie z przepisami prawo do żądania rozwodu nie jest ograniczone żadnym terminem ani nie ulega przedawnieniu. Każdy z małżonków może żądać, żeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód, ale w tego typu sprawach nie jest możliwe tzw. powództwo wzajemne. W praktyce oznacza to, że nawet jeżeli oboje małżonkowie w zbliżonym czasie złożą pozwy o rozwód, to ta sprawa, która została zarejestrowana jako pierwsza, będzie inicjowała postępowanie rozwodowe i to ten małżonek będzie stroną powodową. Drugi małżonek natomiast będzie stroną pozwaną, mimo, że też wniósł sprawę o rozwód.

3. Rozwód – ustalenie winy w wyroku rozwodowym

Orzekając o rozwodzie, sąd może ustalić, który z małżonków ponosi winę za rozkład pożycia, choć zależy to od wniosków złożonych przez strony postępowania. Oznacza to, że jeżeli oboje małżonkowie wyrażą zgodę na rozwód bez orzekania o winie, to sąd nie będzie jej ustalał. W wyroku rozwodowym znajdzie się zapis, że sąd „rozwiązuje małżeństwo przez rozwód bez orzekania o winie”. 

Jeżeli jednak jeden z małżonków (np. strona powodowa) wniesie o rozwód bez orzekania o winie, a drugi małżonek w odpowiedzi będzie wnosił o rozwód z ustaleniem winy tego pierwszego, to nie ma możliwości, by doszło do rozwiązania małżeństwa przez rozwód bez orzekania o winie (chyba, że w toku postępowania stanowisko to zostanie zmienione). 

Kwestia ustalenia winy w wyroku rozwodowym ma znaczenie istotne. Nie chodzi tu wyłącznie o poczucie sprawiedliwości czy nawet satysfakcji, choć oczywiście ten aspekt też może być dla stron bardzo ważny. Ustalenie winy wpływa bowiem na istnienie obowiązku alimentacyjnego na rzecz byłego małżonka. W zależności zatem od stanowisk stron sąd albo nie dokonuje ustaleń kto ponosi winę za rozkład pożycia albo podejmie takie ustalenia. W tym celu przeprowadzi stosowne postępowanie dowodowe. W praktyce oznacza to, że w procesie o rozwód z orzekaniem o winie przesłuchiwani będą świadkowie oraz będą analizowane i oceniane różne dowody. 

Czasami dowodami są: 

• nagrania rozmów, 
• smsy, 
• zdjęcia, a nawet raporty detektywistyczne czy akta sprawy karnej, jeśli np. dochodziło do przemocy czy znęcania. 

4. Rozwód a alimenty (rozwód z orzekaniem o winie lub bez orzekania o winie)

Jeżeli Sąd orzekając rozwód, ustali, że tylko jeden z małżonków ponosi winę za rozkład pożycia, to małżonek niewinny może domagać się zasądzenia na swoją rzecz od małżonka winnego alimentów, wykazując, że rozwód pociąga za sobą pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego (art. 60 § 2 k.r.o.). 

Z kolei w przypadku rozwodu bez orzekania o winie lub rozwodu z winy obojga małżonków zasądzenie alimentów jest możliwe tylko wtedy, gdy małżonek, który „nie został uznany za wyłącznie winnego” (a więc też niewinny lub współwinny) „znajduje się w niedostatku”. Praktycznie jest to tylko wtedy, gdy brak mu środków do życia. (art. 60 § 1 k.r.o.) 

Co istotne obowiązek alimentacyjny pomiędzy byłymi małżonkami wygasa, kiedy osoba, na rzecz której płacone są alimenty, wstąpi w nowy związek małżeński. 

Szczegółowo i obszernie opisuję ten temat w artykułach pt. Rozwód z orzeczeniem o winie czy bez oraz Alimenty na dziecko

5. Rozwód a niepełnoletnie dzieci

Warto wiedzieć, że orzekając rozwód, sąd związany jest dyspozycją przepisu art. 58 k.r.o., co oznacza, że jeżeli rozwodzący się małżonkowie mają niepełnoletnie dzieci, wówczas w wyroku rozwodowym konieczne będzie również dokonanie rozstrzygnięć:

• władzy rodzicielskiej, 
• wspólnych kontaktach z dziećmi oraz to, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dzieci. 

Sąd może uwzględnić tu porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej, a ponadto w przypadku ich zgodnego wniosku odstąpić od orzekania o utrzymywaniu kontaktów z dziećmi. Przy braku porozumienia rodziców konieczne okazuje się przeprowadzenie postępowania dowodowego i niejednokrotnie proces o rozwód koncentruje się przede wszystkim na tych kwestiach. 

Szczegółowo i obszernie opisuję ten temat w artykułach pt. Kontakty z dzieckiem oraz Jak wyegzekwować kontakty z dzieckiem

6. Rozwód a sposób korzystania ze wspólnego mieszkania

W sprawie o rozwód sąd może orzec również o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania przez byłych małżonków. Zależy to jednak od wniosków stron. Możliwe jest nawet orzeczenie eksmisji jednego z małżonków, gdy wskutek jego rażąco nagannego zachowania, wspólne zamieszkiwanie okazuje się niemożliwe (przykładowo przy przemocy rodzinnej czy alkoholizmie). 

7. Rozwód a podział majątku

Również w zależności od stanowiska stron, sąd może w sprawie o rozwód przeprowadzić podział majątku. Będzie to jednak możliwe tylko wtedy, gdy postępowanie w tym zakresie nie spowoduje nadmiernej zwłoki w procesie rozwodowym, czyli – w praktyce – gdy nie będzie między małżonkami kwestii spornych. 

Obszerniej opisuję kwestię podziału majątku jeszcze w trakcie trwania małżeństwa w artykule pt. Podział majątku w małżeństwie

8. Jak długo trwa proces o rozwód

Jak widać charakter sprawy o rozwód jest uzależniony od stanowisk procesowych stron. Kiedy rozwodzący się małżonkowie, nie domagają się orzeczenia o winie, a ponadto nie mają wspólnych dzieci albo w przypadku ich posiadania zdołali porozumieć się w kwestiach rodzicielskich, możliwe jest nawet wydanie wyroku przez sąd już na pierwszej rozprawie. Zdarza się jednak, że przy dużym konflikcie stron, gdy konieczne staje się rozstrzygnięcie kwestii winy i uregulowanie spraw dotyczących dzieci, zachodzi potrzeba zgromadzenia i dokonania przez sąd oceny materiału dowodowego. Wówczas proces o rozwód trwa długo. Konieczne staje się wyznaczenie kilku, a czasem nawet wielu, rozpraw. 

9. Rozwód – apelacja po wydaniu wyroku

Po wydaniu wyroku, jeżeli strony nie zgadzają się z zapadłym rozstrzygnięciem, mają prawo do wniesienia apelacji, którą rozpozna sąd wyższej instancji, czyli sąd apelacyjny.  Istotne jest, że zawarte w wyroku rozwodowym orzeczenia, które nie dotyczą samego rozwiązania małżeństwa, lecz obowiązków rodzicielskich (wykonywania władzy rodzicielskiej, sposobu kontaktów z dziećmi czy alimentów), mimo prawomocności mogą w przyszłości podlegać zmianom. Dokonują ich sądy rodzinne po wytoczeniu przez stronę odpowiedniego powództwa lub zawnioskowaniu konkretnego postępowania nieprocesowego. 

10. Rozwód a powrót do nazwiska sprzed zawarcia małżeństwa

Warto również wiedzieć, że osoba rozwiedziona, która chce wrócić do swojego nazwiska sprzed zawarcia małżeństwa, może to zrobić, jeżeli w ciągu trzech miesięcy od uprawomocnienia się wyroku rozwodowego złoży stosowne oświadczenie przed:

• kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub przed 
• konsulem. 

Po pływie tego terminu również będzie istniała taka możliwość, jednak będzie to proces dłuższy, wymagający zainicjowania postępowania administracyjnego oraz wydania odpowiednich decyzji urzędowych.  

Rozwód i konieczne dokumenty do złożenia pozwu rozwodowego

Do pozwu o rozwód konieczne są następujące dokumenty: 

• odpis skrócony aktu małżeństwa (oryginał)
• odpisy skrócone aktów urodzenia dzieci (to w przypadku jeżeli małżonkowie mają wspólne niepełnoletnie dzieci, dokumenty powinny również być w oryginale) 
• odpis małżeńskiej umowy majątkowej (jeśli taka była zawierana, np. ustanowiona została rozdzielność majątkowa między małżonkami)
• potwierdzenie uiszczenia opłaty sądowej, która w sprawie o rozwód jest stała i wynosi 600 zł (ewentualnie wypełniony formularz oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku i dochodach, jeżeli strona powodowa będzie starać się o zwolnienie od kosztów sądowych)
• wnosząc o alimenty na dzieci, należy dołączyć dokumenty ilustrujące koszty ich utrzymania (rachunki, opłaty, itp.)
• w przypadku dochodzenia w sprawie o rozwód alimentów na swoją rzecz od współmałżonka konieczne jest udokumentowanie dochodów oraz kosztów utrzymania i stałych wydatków (np. zaświadczenie o zarobkach, zeznania podatkowe, rachunki, wyciągi z konta, itp.). 

Polecam także zapoznać się z ważnymi informacjami związanymi z rozwodem w poniższych moich artykułach:

• Rozwód – 7 błędów popełnianych przy rozwodzie
• Świadek w sprawie rozwodowej – 5 praktycznych rad kogo powołać, aby wygrać sprawę
• Małżeństwo bez przyszłości – 6 powodów, dla których lepiej wziąć rozwód niż żyć obok siebie. Podstawy orzekania.

Adwokat Agnieszka Cisowska – Chruścicka

Od 2007 roku skutecznie udziela pomocy m.in. w zakresie prawa rodzinnego np. rozwód, alimenty, opieka nad dziećmi a także rozdzielności majątkowej w trakcie rozwodu. Rozumie, że to sprawy wymagające szczególnej delikatności, ale również podejmowania stanowczych kroków prawnych. Kancelaria adwokacka Wrocław, Kluczbork, Opole ☎ 783 670 348