Termin „znęcanie się” nie został w polskim prawie karnym zdefiniowany. Nie zostały podane także przykłady zachowań, które wyczerpywałyby znamiona przestępstwa, jakim jest właśnie znęcenie się, uregulowane w art. 207 kodeksu karnego. Jednakże powszechnie przyjmuje się, że znęcanie się fizyczne, to zadawanie bólu i cierpienia poprzez bicie, duszenie, kopanie, ale również więzienie i głodzenie.

Znęcanie się, to również przemoc psychiczna. Dręczenie poprzez ubliżanie, straszenie, grożenie, wyzywanie, wyszydzanie, okazywanie pogardy i wprowadzanie terroru. Znęcanie się, bez względu na to czy jest fizyczne, czy psychiczne może doprowadzić do nieodwracalnych skutków, zazwyczaj wówczas, gdy dotyka najmłodszych. Dlatego, jeżeli jesteś świadkiem przemocy, nie bądź obojętny. Znęcanie się stanowi przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego z urzędu. Zatem jeśli organy ścigania powezmą informację, że jakaś osoba dotknięta jest przemocą zobowiązane są wszcząć postępowanie w tej sprawie.

Natomiast, jeśli nie wiesz, jakie podjąć kroki, skontaktuj się z adwokatem. Doświadczony, w prowadzeniu podobnych spraw z pewnością doradzi Ci, co dalej zrobić i jakie podjąć kroki.

Kto może paść ofiarą znęcania się?

Znęcanie się jako przestępstwo dotyczy najczęściej osoby najbliższej. Osobą najbliższą jest nie tylko małżonek lub dziecko, ale także dziadkowie, wnukowie, rodzeństwo, teściowie, pasierb etc. Możliwe jest także znęcanie się nad byłym małżonkiem.

Ofiarą znęcania się może być także osoba pozostająca w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy. Zależność taka ma miejsce wówczas, gdy pokrzywdzony nie jest w stanie samodzielnie i z własnej woli przeciwstawić się oprawcy, przez co godzi się na znęcanie się i znosi je w obawie przed pogorszeniem swojej sytuacji jeszcze bardziej, utratą pracy, środków utrzymania lub dachu nad głową.

Zależność taka może mieć miejsce pomiędzy pracodawcą a pracownikiem, opiekunem prawnym a dzieckiem umieszczonym w pieczy zastępczej, a nawet wynajmującym a najemcą mieszkania. Zdarza się, że sprawca przestępstwa wykorzystuje swoją przewagę wynikającą z silnej więzi uczuciowej lub osobistej, jaka łączy go z ofiarą.

Ofiarami przemocy, równie często, jak dzieci są osoby nieporadne, które ze względu na swój stan fizyczny wynikający z podeszłego wieku, kalectwa, przewlekłej i dotkliwej choroby lub stan psychiczny m.in. demencję starczą, upośledzenie umysłowe, chorobę psychiczną nie mają możliwości samodzielnie decydować o swoim losie ani podjąć prób zmiany swojego położenia.

Jakie zachowania można uznać za znęcanie się w rozumieniu przepisów prawa karnego?

Znęcanie się może przybierać formę okrucieństwa fizycznego, umyślne sprawianie ofierze bólu i cierpienia. Najczęściej ma miejsce bicie po  twarzy i całym ciele, szarpanie, popychanie, rzucanie przedmiotami. Jednak zdarzają się sytuacje, że dochodzi również do głodzenia, odmawiania pożywienia, zamykania w ciasnych, ciemnych pomieszczeniach, zmuszanie do przebywania w zimnie, przypalania papierosami, wypychania na balkon nago.

Często, zdarza się że znęcanie trwa od wielu lat, a sprawa wypracował metody, by na ciele ofiary nie pozostawały żadne ślady. Natomiast w sytuacji, gdy ofiara w wyniku doznanych obrażeń trafia do lekarza, czy szpitala oprawca tłumaczy, że miał miejsce wypadek, pokrzywdzony spadł z krzesła, ze schodów, roweru lub poślizną się na śniegu.

Coraz częściej  także słyszy się o okrucieństwach wobec najmłodszych dzieci. Oprawcami zazwyczaj są rodzice lub osoby z najbliższego otoczenia. Do najgorszych skutków znęcania się fizycznego zaliczyć można trwałe kalectwo, uszkodzenie mózgu, wzroku. Miały miejsce również wypadki śmiertelne.

Znęcenia się psychiczne, to również sposób na zadawanie bólu, ale tego psychicznego. Prowadzącego do wywarcia presji, stanów lękowych, depresji, poczucia niskiej samooceny, braku wartości. Na znęcanie się psychiczne może składać się wiele zachowań. Mogą to być wyzwiska, obelgi, kpiny, ciągłe wymagania i wysokie oczekiwania, okazywanie niechęci, obrzydzenia, niszczenie wartościowych dla ofiary przedmiotów, zmuszanie do określonego działania. Ofiary przemocy psychicznej przeżywają poważne kryzysy i załamania. Wierzą, że zasługują na to co je spotyka ze strony oprawcy. Czują, że nie są nic warte.

Do znęcania psychicznego równie często jak fizycznego dochodzi niestety najczęściej w czterech ścianach domu i ofiara przez długi czas nie potrafi poradzić sobie z oprawcą, uwolnić się spod jego władzy, rozpocząć normalne życie.

Ofiary przemocy psychicznej cierpią na zaburzenia snu, stany lękowe, muszą leczyć się psychiatrycznie, popadają w narkomanię, alkoholizm, stają się agresywne. Często podejmują próby samobójcze.

Przy znęcaniu psychicznym działanie sprawcy nie musi prowadzić do żadnych obrażeń u ofiary, aby zostało uznane za przestępstwo znęcania się. Jednak działania sprawcy muszą być działaniami umyślnymi, specjalnymi, nastawionymi na sprawienie ofierze bólu i cierpienia psychicznego.

Czyny, które nie uznaje się za znęcanie a stanowią inne przestępstwa

Nie tylko znęcanie się fizyczne czy psychiczne stanowi przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności, bowiem nawet pojedyncze zdarzenie prowadzące w konsekwencji do uszkodzenia ciała może zostać uznane za wykroczenie lub przestępstwo.

Jednak w tym przypadku aby organ ścigania wszczął postępowanie w sprawie ofiara zdarzenia musi dochować zgłoszenia.

Reasumując, czy dane zachowanie sprawy wyczerpuje znamiona przestępstwa znęcania się należy każdorazowo do oceny prowadzących postępowanie funkcjonariuszy nie zaś od przekonania pokrzywdzonego.  Jednakże nawet wówczas, gdy czyn nie zostanie zakwalifikowany, jako przestępstwo znęcania się, jest szansa, że sprawca odpowie za inne przestępstwo, czy występek np. uszkodzenie ciała, znieważenie, naruszenie nietykalności, czy uszkodzenie mienia.

Przypadki surowszej kary 

Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Należy także wspomnieć, że sprawca znęcania się podlega surowszej karze, jeśli jego ofiara z powodu znęcania się targnie się na swoje życie (od 2 do 12 lat pozbawienia wolności) lub jeśli znęcanie się było szczególnie okrutne (od roku do 10 lat pozbawienia wolności).

Adwokat Agnieszka Cisowska – Chruścicka

Od 2007 roku skutecznie udziela pomocy m.in. w zakresie prawa cywilnego, rodzinnego, spraw z prawa karnego i karnego skarbowego, pomaga w sytuacjach gdzie występuje przemoc w rodzinie, znęcanie się fizyczne lub psychiczne. Rozumie, że to sprawy wymagające szczególnej delikatności, ale również podejmowania stanowczych kroków prawnych. ☎ 783 670 348